رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان محصولات معدنی ایران با اشاره به ظرفیت ۱۲ میلیارد دلاری این بخش، بر ضرورت تغییر نگاه نسبت به خامفروشی تأکید کرد و گفت: خامفروشی در ذات خود الزماً منفی نیست؛ مهم این است که زنجیره ارزش در کجا توجیه اقتصادی دارد.
سجاد غرقی، رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان محصولات معدنی ایران، در گفتگو با فولادبان گفت: اگر سیاستها بهدرستی تنظیم شوند و رویکرد ما در قبال صادرات مواد معدنی تغییر کند، میتوان شاهد افزایش تابآوری اقتصادی و توسعه زنجیرههای پاییندستی در کشور بود.»
وی با تأکید بر اینکه خامفروشی نباید بهصورت کلی منفی تلقی شود، اظهار داشت: «در هر حلقه از زنجیره تولید، ماده اولیه ممکن است برای حلقه بعدی خام محسوب شود. مثلاً شمش فولاد برای صنایع ساختمحور یا قطعهسازان، نهاده تلقی میشود. بنابراین، تعریف خامفروشی باید متناسب با جایگاه حلقه در زنجیره بازبینی شود.»
این فعال معدنی ادامه داد: «ما باید نگاهمان را از صرف فروش کالای گرانتر به تحلیل دقیق ارزش افزوده تغییر دهیم. ارزش افزوده واقعی یعنی تفاوت ستاده با نهاده، که شامل هزینه انرژی، آب، استانداردها، مسائل زیستمحیطی و حتی هزینههای ناشی از تحریم مثل آنتیدامپینگ است. گاهی ممکن است تولید کالای نهایی، با وجود قیمت بالاتر، از نظر اقتصادی توجیه نداشته باشد و ارزش افزوده منفی ایجاد کند.»
وی افزود: «در برخی دورهها، دولت برای تولید شمش تا ۲۶ یورو یارانه پرداخت میکرد، در حالی که بهدلیل جرایم بینالمللی، صادرات این محصولات با جریمههایی تا ۱۷ یورو مواجه میشد. اگر این اعداد را کنار هم بگذاریم، با یک ضریب تبدیل ۶ یا ۷ برای سنگآهن، عملاً نهتنها ارزش افزوده ایجاد نکردهایم، بلکه سوبسید و جریمه را هم توأمان متحمل شدهایم.»
او همچنین به تجربه کشورهای دیگر اشاره کرد و گفت: «برزیل سالانه بیش از ۴۰۰ میلیون تن مواد معدنی صادر میکند، چون با وجود ذخایر بالا، دسترسی به بازار، منابع آبی، و نبود تحریم، به این جمعبندی رسیده که در همان حلقه اول، بیشترین ارزش افزوده اقتصادی را دارد. ما هم باید واقعبینانه بررسی کنیم که در کدام بخش از زنجیره، ایجاد ارزش افزوده برایمان مقرونبهصرفه است، نه صرفاً در تولید کالای نهایی.»
در پایان، این کارشناس بر لزوم اصلاح سیاستگذاریهای کلان تأکید کرد و گفت: «دسترسی به تکنولوژی، تحلیل دقیق بازار و شناخت مزیتهای نسبی باید جایگزین نگاه کلیشهای به خامفروشی شود. اینکه بگوییم صادرات ماده معدنی بهصورت خام همیشه اشتباه است، تحلیل دقیقی نیست. تصمیمگیری باید مبتنی بر محاسبه واقعی ارزش افزوده باشد.»