تحریم‌ها مانع اصلی صادرات فولاد/ بستر مناسب بازار فولاد برای جولان واسطه‌ها

به گزارش فولادبان؛ چند روز پیش انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران با انتشار گزارش‌هایی اعلام کرد که میزان کل صادرات آهن اسفنجی و محصولات میانی و نهایی زنجیره فولاد در ایران در هشت ماهه نخست سال جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته حدود 19 درصد افت داشته و در عین حال، کل میزان تولید این محصولات در هشت ماه ابتدایی سال 99 نسبت به زمان مشابه سال 98، تقریبا 13 درصد افزایش یافته است.

همچنین براساس گزارش‌های انجمن فولاد، میزان صادرات انواع شمش و تختال فولادی از اول فروردین تا پایان آبان امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته 13 درصد کمتر شده و میزان صادرات مقاطع طویل فولادی نیز در هشت ماه ابتدایی امسال نسبت به زمان مشابه پارسال 33 درصد کاهش یافته و مقدار صادرات مقاطع تخت فولادی نیز در این مدت با کاهش 23 درصدی مواجه شده است.

در این میان اما یک سوال مهم که از آمارهای هشت ماهه انجمن فولاد برمی‌آید، این است که چه عواملی باعث کاهش محسوس صادرات محصولات فولادی ایران با وجود رشد نسبی تولید آنها در سال جهش تولید شده است؟ احمد مشکانی، عضو هیات رییسه کمیته اکتشاف خانه معدن ایران در گفت‌وگو با فولادبان مشکل اصلی در این زمینه را تحریم‌های آمریکا دانست و گفت: تحریم‌های آمریکا و مشکلات تبادلات پولی و بانکی از جمله مهمترین عوامل کاهش صادرات فولاد ایران در سال جاری بوده که باعث ایجاد اشکالاتی در انعقاد قراردادهای صادراتی شده است. در واقع، کشورهایی که نتوانستند به تعهدات برجامی خود عمل کنند، باعث شده‌اند که برخی خریداران فولاد ایران از خرید محصولات ما عقب‌نشینی کنند و در این شرایط، بازارهای صادراتی ما را کشورهای دیگر تصاحب کرده‌اند.

وی افزود: رقابت برای کسب بازارهای هدف صادراتی از جمله عوامل تأثیرگذار در بازارهای جهانی است، چراکه قاعده این بازارها بر پایه پی‌ریزی شده است و اگر کشور ما توانایی رقابت نداشته باشد، بازنده میدان خواهد شد، بنابراین عجیب نیست که در شرایط تحریمی، ما نمی‌توانیم مثل قبل در رقابت شرکت کنیم و در نهایت، بازنده میدان کسب بازارهای هدف خواهیم بود.

عضو هیات رییسه کمیته اکتشاف خانه معدن ایران تصریح کرد: عوامل دیگری نیز در یک سال گذشته موجب کاهش صادرات فولاد ایران شده است که از جمله آنان می‌توان به عوارض وارداتی کشورهای مقصد و قیمت تمام‌شده محصولات ایران نسبت به بازارهای جهانی اشاره کرد که همه این عوامل دست در دست هم داده‌اند و موجب کاهش میزان صادرات فولاد ایران شده‌اند.

مشکانی در راستای ارائه راهکار برای افزایش صادرات محصولات فولادی کشور اظهار داشت: در این راستا، باید سعی در رفع تحریم‌ها و حل کردن مشکل تبادلات پولی و بانکی داشته باشیم. صنعت فولاد یک صنعت دیرینه در کشور ماست و نیاز است تا بتواند خودش را در بازارهای جهانی فعال نگه دارد و اگر در صادراتمان کمی تعلل کنیم، از بازارهای کشورهای دیگر عقب می‌مانیم و در صورت تداوم از دست رفتن بازارهای هدف صادراتی، صنعت فولاد ما فقط یک بازار داخلی خواهد داشت.

وی البته صادرات آهن اسفنجی به عنوان یکی از محصولات بالادستی زنجیره فولاد را نیز دارای صرفه اقتصادی مناسبی دانست و تاکید کرد: در تمام بازارهای جهانی از صادرات آهن اسفنجی استقبال خوبی صورت می‌گیرد؛ به عنوان مثال، کشوری مانند ژاپن از جمله خریداران بزرگ آهن اسفنجی است که این محصول را خریداری کرده و در صنایع فلزی و استیل خود استفاده می‌کند.

عضو خانه معدن ایران با اشاره به آمار انجمن فولاد درباره رشد مصرف ظاهری محصولات فولادی در هشت ماهه نخست امسال گفت: اساسا باید توجه داشت نیاز کشور ما به فولاد بخصوص در سال جاری زیاد نیست و به دلیل رکود اقتصادی در دوران کرونا، بعید است تقاضای مصرفی میلگرد و سایر مقاطع فولادی افزایش پیدا کرده باشد. البته در چند ماه گذشته، برخی پروژه‌های عمرانی که فعالیت نداشتند، دوباره در حال احیا شدن هستند و این مساله ممکن است تا حدودی در رشد مصرف واقعی مقاطع طویل فولادی اثر داشته باشد، اما بخش زیادی از محصولات فولادی خریداری‌شده در ماه‌های گذشته در اختیار دلالان قرار گرفته است.

مشکانی اما شرایط کلی بازار آهن را برای دلالان مناسب توصیف کرد و گفت: دلالی تنها به بازار فولاد مربوط نیست و اصولا در اقتصاد ما به جای توسعه بازرگانی با چارچوب خاص و قواعد مربوط به سودآوری آن، دلالی در حال گسترش است؛ اما باید توجه داشت که بازرگانی از نظر شرعی، حلال است، ولی دلالان فولاد را می‌خرند و مقداری از آن را احتکار می‌کنند و بعدا در زمان مناسب با چندین برابر قیمت می‌فروشند که این کار هم از نظر شرعی و هم از نظر اخلاقی نادرست است.

وی با تأکید بر نقش پررنگ دلالان در نوسانات قیمتی محصولات فولادی تصریح کرد: این شیوه از کسب درآمد دلالان، موجب افزایش قیمت فولاد و کاهش قدرت خرید مصرف‌کنندگان محصولات نهایی فولاد می‌شود و ضمن ایجاد رکود شدید در بازار، به رشد نرخ برخی محصولات وابسته به فولاد مانند خودرو، لوازم خانگی و مسکن هم دامن می‌‎زند.

عضو هییت رییسه کمیته اکتشاف خانه معدن ادامه داد: عملکرد دولت برای مبارزه با واسطه‌گری در حوزه فولاد مناسب نیست و برخی مدیران دولتی در این زمینه فقط شعار می‌دهد و شاید خودشان بخشی از مشکل باشند. در این میان البته متاسفانه برخی نهادهای نظارتی هم عملکرد قاطعی در برخورد با واسطه‌ها ندارند.

مشکانی در پایان تصریح کرد: نقش دلالان در احتکار و نوسانات قیمتی محصولات فولادی باید به صورت کارشناسانه بررسی شود و در این زمینه دولت و سازمان بازرسی کل کشور وظیفه مهمی در برخورد با این پدیده دارند. البته به نظر من مجلس هم عملکرد خوبی ندارد و در این شرایط، مجلس یا باید قوانین مناسبی را برای برخورد با دلالان وضع کند یا قوانین موجود را اصلاح کند. در این میان متاسفانه روند سه قوه کشور در یک جهت نیست و در بستن دست دلالان در کشور نقش خوبی را ایفا نمی‌کنند.