دولت به صادرکنندگان فولاد به چشم متهم نگاه می‌کند

به گزارش فولادبان؛ در ماه‌های اخیر آمارهای متفاوتی درباره میزان تولید و مصرف سالیانه فولاد در کشورمان منتشر شده است، اما آنچه بیشتر کارشناسان و فعالان زنجیره فولاد و البته مسئولان دولت و مجلس روی آن توافق دارند، این است که در پایان سال 99 میزان تولید سالیانه فولاد در کشورمان بین ۲۸ تا ۳۰ میلیون تن خواهد بود و در سال جاری مجموعا بین ۱۲ تا ۱۵ میلیون تن فولاد در کشورمان مصرف می‌شود. بر این اساس می‌توان گفت که در کشور ما سالیانه بین ۱۳ تا ۱۸ میلیون تن مازاد تولید فولاد وجود دارد که در شرایط تحریمی کنونی، می‌توان با صادرات آن بخش زیادی از منابع ارزی مورد نیاز کشور را تامین کرد.

اما در سال‌های اخیر به‌ویژه از زمانی که حجم تولید فولاد در ایران با شتاب تندی رو به رشد گذاشته است، این بحث در میان فعالان حلقه‌های مختلف زنجیره فولاد وجود داشته که صادرات کدام محصولات این زنجیره می‌تواند ارزآوری بیشتری برای کشورمان به همراه داشته باشد. در این میان نوردکاران از یک سو تاکید دارند که با توجه به ارزش افزوده بالاتر محصولات نهایی زنجیره فولاد، ایران باید به جای صادرات محصولات فولادی نیمه‌تمام شامل شمش و تختال به صادرات انواع مقاطع تخت و طویل فولادی بپردازد.

اتفاقا در طرح توسعه و تولید پایدار زنجیره فولاد که اخیرا از سوی کمیسیون صنایع و معادن مجلس مطرح شد و کلیات آن هم در صحن علنی به تصویب رسید، بر لزوم انتقال صادرات محصولات فولادی به انتهای زنجیره تاکید شده است. همچنین در شیوه‌نامه ساماندهی عرضه و تقاضای زنجیره فولاد مصوب ستاد هماهنگی اقتصادی دولت نیز آمده است که دولت باید تا پایان سال جاری برنامه‌ای را ترتیب دهد که ۲۰ درصد حجم صادرات محصولات میانی زنجیره فولاد با محصولات نهایی جایگزین شود.

ولی از سویی دیگر، فولادسازان تاکید دارند که با توجه وضع عوارض گمرکی سنگین برای واردات محصولات فولادی در بسیاری از کشورهای جهان از جمله عراق، افغانستان و دیگر همسایگان ایران که مهمترین بازارهای صادراتی مقاطع طویل فولادی کشور به حساب می‌آیند، صادرات مقاطع فولادی نه تنها ارزش افزوده‌ای برای کشور ندارد، بلکه موجب از دست رفتن بازارهای صادراتی محصولات میانی زنجیره فولاد خواهد شد که در شرایط دشوار تحریمی به سختی به دست آمده‌اند.

همچنین برخی شنیده‌ها نیز حاکی از آن است که تولیدکنندگان مقاطع طویل فولادی ایران در شرایطی که بازارهای صادراتی این محصولات در کشورهای همسایه ما روز به روز برایمان محدودتر می‌شود، برای نگه داشتن مشتریان خود، عمدتا محصولات صادراتی‌شان را با نرخ‌هایی پایین‌تر از قیمت جهانی و حتی ارزان‌تر از بازار داخلی کشور به کشورهای همسایه صادر می‌کنند و به این شکل، سود حاصل از صادرات مقاطع طویل ایران بیش از همه به جیب واسطه‌های خارجی و البته گمرکات این کشورها می‌رود.

صحت و سقم این مساله البته در هاله‌ای از ابهام قرار دارد، اما آنچه در این میان اساسی به نظر می‌رسد، این است که تا وقتی ما بازارهای صادراتی مطلوبی را در کشورهای همسایه و سایر نقاط دنیا برای محصولات نهایی زنجیره فولاد فراهم نکنیم و مسئولان ارشد دولت نیز با دیپلماسی اقتصادی برای کاهش یا حذف عوارض گمرکی این محصولات تلاش نکنند، ناچار به خام‌فروشی محصولات میانی یا ابتدایی زنجیره فولاد خواهیم بود و به این صورت، بخش زیادی از منابع نهفته در صنعت فولاد کشور که می‌تواند صرف اشتغالزایی شود، به‌راحتی از دست خواهد رفت.

فولادبان در همین راستا در گفت‌وگو با کارشناسان و فعالان زنجیره فولاد کشور به بررسی چالش‌های صادرات مقاطع طویل فولادی و راهکارهای پیش‌رو برای توسعه صادرات این محصولات پرداخته و در دومین مصاحبه از این سری گفت‌وگوها به سراغ احسان دشتیانه، عضو هیات مدیره ذوب آهن اصفهان رفته است. البته لازم به ذکر است که این مصاحبه در تاریخ ۲۴ آذر ۱۳۹۹ انجام شده است.

حمایت دولت ترکیه از صادرکنندگان فولاد

دشتیانه در ابتدای صحبت‌هایش در این‌باره با مقایسه صادرات محصولات فولادی در کشورهای ایران و ترکیه گفت: صادرات یک فرآیند بلندمدت است و اگر بخواهیم یک قیاس فنی و علمی بین صادرات ایران و ترکیه انجام دهیم، باید بگوییم که ترکیه سیاستی به نام توسعه صادرات را به هر قیمتی داشته است، اما در کشور ما این مساله نادیده گرفته می‌شود، چراکه ما برای صادراتمان خط قرمزهای زیادی داریم که یکی از آن‌ها تنظیم بازار داخل است، اما ترکیه این سیاست را ندارد.

وی افزود: بنابراین ترکیه محصولات خود را حتی اگر نیازهای داخلی این کشور تأمین نشود، صادر می‌کند و دولت این کشور بخشی از نیازهای داخلی را از کشورهای دیگر وارد می‌کند و به این ترتیب، وقتی یک تولیدکننده همیشه در بازارهای بین‌المللی حضور فعال داشته باشد، موفق می‌شود رابطه‌ای بلندمدت برای خود تعریف کند و در نتیجه، فرآیند صادرات آن تولیدکننده هم بلندمدت خواهد شد. اکنون هم اگر خوب نگاه کنیم، می‌بینیم همه بازارهایی که ظرفیت صادراتی داشته‌اند، توسط ترکیه گرفته شده است.

عضو هیات مدیره ذوب آهن اصفهان در ادامه اظهار داشت: برای رقابت با ترکیه در بازارهای صادراتی، باید مزیتی داشته باشیم که از مزیت‌های ترکیه بالاتر باشد. ولی ما فعلا هیچ مزیتی نسبت به ترکیه نداریم؛ به عنوان مثال، مزیتی در حمل ما نسبت به ترکیه وجود ندارد، زیرا در بازارهایی مانند بازار عراق که وضعیت حمل ما نسبت به ترکیه بهتر است، بخشی از بازار صادراتی را در اختیار گرفته‌ایم، ولی در بسیاری از کشورهای دیگر، ترکیه هم در حمل و هم در زمینه حمایت دولت نسبت به ما مزیت دارد.

دشتیانه ادامه داد: این‌ها همه در صورتی است که در کشور ما بحث می‌شود که نه تنها جایزه‌های موجود برای صادرات برداشته شود، بلکه عوارض هم برای صادرات وضع کنیم؛ اما ترکیه برای صادرکنندگان خود، جوایز صادراتی در نظر می‌گیرد و این جوایز شامل معافیت‌های مالیاتی و دیگر معافیت‌های مالی است.

وی با بیان این که برخی مسئولان صادرکنندگان شمش، میلگرد یا هر محصول فولادی دیگر را به عنوان متهم تلقی می‌کنند، تاکید کرد: در ایران دولت اعتقاد دارد که صادرکنندگان بازار را متلاطم کرده‌اند، ارزهای خود را به دولت تحویل نداده‌اند و جملاتی از این دست در طول سال‌های گذشته از مسئولان درباره صادرکنندگان شنیده شده که همه آن‌ها جملات تهاجمی است؛ اما با این فرهنگ، صادرات ما توسعه پیدا نمی‌کند.

دشواری‌های صادرات مقاطع فولادی به کشورهای همسایه

عضو هیات مدیره ذوب آهن اصفهان با اشاره به دشواری‌های صادرات مقاطع فولادی در سطح جهان گفت: اصولا در همه کشورهای دنیا صادرات محصولات نوردی کار دشواری است؛ چون کشورهایی که واحدهای نوردی دارند، برای واردات محصولات نهایی تعرفه می‌گذارند و نوردکاران نمی‌توانند محصولات خود را به این کشورها صادر کنند؛ بنابراین ما باید به سراغ کشورهایی برویم که تعرفه واردات محصولات نوردی ندارند، اما مشکل اصلی اینجاست که ما در این کشورها مزیت حمل نداریم.

دشتیانه درباره کشورهایی که از ایران مقاطع فولادی وارد می‌کنند نیز توضیح داد: ایران، مقاطع فولادی خود را به کشورهایی از جمله عراق و افغانستان که برای ما مزیت حمل دارند، صادر می‌کند؛ اما باز هم رقبای ما در این بازارها فعالیت می‌کنند و این بازارها به طور کامل در اختیار ایران نیست.

وی درباره رقبای ایران در بازارهای صادراتی کشورهای همسایه گفت: رقیب ما در کشور افغانستان، ازبکستان است و در عراق هم اوکراین و ترکیه با ما رقابت می‌کنند. ضمن این که به دلیل ارتباط نداشتن چندین ساله ما با عراق، اوکراین این فرصت را پیدا کرده است تا در صنعت عراق ریشه بدواند و نسبت به ایران فعالیت بهتری در این کشور داشته باشد و برندی جاافتاده برای خود درست کند.

عضو هیات مدیره ذوب آهن اصفهان با اشاره به کیفیت پایین برخی مقاطع فولادی صادراتی ایران عنوان کرد: یکی دیگر از دلایلی که ما نتوانستیم بازار نورد عراق را در دست بگیریم، این است که تولیدکنندگان ما بر سر کیفیت باهم رقابت منفی می‌کنند و بعضا صادرات با کیفیت پایین‌تر و زیر قیمت انجام می‌دهند و همین مسائل برند ما را در عراق پایین آورده است.

دشتیانه در پایان تاکید کرد: اصولا هر وقت در داخل کشور به خاطر پایین آوردن قیمت شمش برای نیاز داخلی، بازار را دستکاری می‌کنیم، قیمت مقاطع ما به زیر قیمت‌های جهانی می‌رود و عراقی‌ها برای محصولاتمان تعرفه می‌گذارند و برند ما را بی‌کیفیت قلمداد می‌کنند و البته بعضی از کارخانه‌های ما هم سبک‌سازی می‌کنند؛ همه این مسائل باعث می‌شود که جنس ایرانی در عراق خریدار زیادی نداشته باشد.