تنوع در شیوه‌های معاملاتی، بهترین راهکار برای افزایش جذابیت عرضه در بورس کالا

به گزارش فولادبان؛ این روزها که اختلافات بر سر نحوه قیمت‌گذاری محصولات فولادی بالا گرفته است، از یک سو، نوردکاران از شیوه‌نامه‌ای که پیش از این برای اصلاح فرمول تعیین قیمت محصولات فولادی توسط وزارت صمت تدوین شده بود، رضایت داشتند و از سویی دیگر، تولیدکنندگان فولاد، آن را راهی آسان برای ایجاد رانتی کلان در صنعت فولاد می‌دانستند. در چنین شرایطی بود که چهارشنبه ۳۰ مهر مجلس شورای اسلامی جلسه‌ای غیرعلنی را با مسئولان وزارت صمت تشکیل داد و در آن جلسه، طرح مورد نظر مورد بحث قرار گرفت. بعد از آن هم در حالی که علی جدی، نایب‌رئیس کمیسیون صنایع و معادن مجلس از همکاری و استقبال نمایندگان از طرح پیشنهادی وزارت صمت می‌گفت، بسیاری از نمایندگان از جمله محمدرضا پورابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس آن را تعیین قیمت دستوری خواندند و بر لزوم لغو شدن آن تاکید داشتند. حال در شرایط فعلی به نظر می‌رسد که شیوه‌نامه پیشنهادی وزارت صمت قرار نیست به مرحله اجرا درآید و به همین دلیل، بر آن شدیم تا در گفت‌وگو با کارشناسان و فعالان صنعت فولاد سعی کنیم راه‌حلی جایگزین برای اصلاح شیوه قیمت‌گذاری محصولات فولادی بیابیم.

محمدحسین بابالو، کارشناس صنعت فولاد در این‌باره در گفت‌وگو با فولادبان با اشاره به اینکه تنوع شیوه‌های دادوستد بازار فولاد مساله‌ای حائز اهمیت است، تصریح کرد: بهترین پیشنهاد برای عرضه محصولات در بورس کالا این است که از چند سبک معامله در این بازار استفاده شود، اما اکنون در شرایطی قرار داریم که به دلیل مشکلات مالیاتی نمی‌توان از معاملات گواهی سپرده در بورس کالا استفاده کرد؛ بنابراین، اگر ما به این نتیجه برسیم که فولاد در چهارچوب گواهی سپرده کالا معامله شود و جنسی در انبار باشد و از داخل انبار هر کسی امکان خرید کالا را داشته باشد، بازار می‌تواند مشکلات خود را حل کند و می‌توان سبک معاملات فولاد را متفاوت کرد.

وی افزود: از جمله سبک‌های معاملاتی که در بازار فولاد کشور از آن غفلت شده، قراردادهای کشف پریمیوم است؛ علاوه بر این، معاملات سلف استاندارد موازی در بازار امکان‌پذیر است، اما به این معاملات هم توجهی نمی‌شود. بنابراین ما باید ابتدا روند معاملات را تغییر دهیم تا خریدار و حتی فروشنده گزینه‌های متنوعی داشته باشند و براساس قیمت‌های مختلف ایجاد شده از این طریق بتوانند به راحتی نوع معامله خود را انتخاب کنند؛ به عنوان مثال، اگر کالایی هم به صورت نقد و هم به صورت سلف عرضه شود، این کالا باید در حجم‌های کوچک معامله شود.

این کارشناس صنعت فولاد همچنین بر لزوم اصلاح شیوه‌های معاملات در بورس کالا تأکید کرد و گفت: برای رونق بخشیدن به بورس کالا علاوه بر ایجاد تنوع در معاملات باید از روش‌هایی از جمله مکانیسم انبار، قراردادهای اعتباری در بازار، قرارداد کشف پریمیوم و تبدیل قرارداد سلف به قرارداد نقدی یعنی تأمین مالی معاملات استفاده شود و در نهایت، قراردادهای تعیین دِین باید تأیید شود تا بازار فولاد تحولی را در معاملات احساس کند.

بابالو با اشاره به اینکه بازار فولاد کشور یک بازار عرضه‌محور است، تصریح کرد: عرضه محصولات فولادی در بورس کالا به صورت سنتی و به صورت حراج حضوری انجام می‌شود که این شرایط دست مسئولان مربوطه را برای مدیریت بازار می‌بندد و هیچ راهی جز عرضه و تقاضا برای بازار باقی نمی‌گذارد؛ یعنی بازار باید با مدیریت عرضه و تقاضا کنترل شود، اما اگر تنوع معاملاتی تقویت شود، کالاهای متنوعی هم داد و ستد می‌شود، زمان و مکان تحویل اجناس تنوع بیشتری پیدا می‌کنند، موجودی انبارها تقویت می‌شود و دیگر ریسکی در معاملات وجود نخواهد داشت.

وی فیزیکی بودن معاملات را از جمله ایرادهای وارده به شیوه تعیین قیمت پایه محصولات فولادی در بورس کالا دانست و در این‌باره توضیح داد: در انجام معاملات به صورت فیزیکی، تنها راهی که می‌توان برای قیمت‌گذاری محصولات پیدا کرد، تعیین قیمت از سوی یک نهاد بی‌طرف است و می‌توان گفت بهترین شیوه در این صورت، تعیین قیمت از طرف بورس کالا است که قاعدتا نباید هیچگونه جانب‌داری در بازار فولاد داشته باشد؛ البته در دوره‌های اخیر برخی رفتارهای خاص در قیمت‌گذاری محصولات فولادی از سوی این نهاد باعث تشکیک در آن شده است و به صورت کلی این مسائل، کاملا در تضاد با معامله به صورت گواهی سپرده قرار دارد، چراکه در انجام معامله به آن شیوه، این بازار است که قیمت محصول را مشخص می‌کند.

بابالو ضمن تأکید بر لزوم به‌روزرسانی شیوه معاملات در بورس کالا، عنوان کرد: اکنون شرایط به گونه‌ای است که اگر قیمت پایه محصولات فولادی به میزان بالایی تعیین شود، صنایع پایین دستی ضربه می‌خورند و اگر قیمت‌ها پایین‌تر از حد معمول تعیین شود، صنایع بالادستی دچار ضرر می‌شوند. اما باید توجه داشت که با بالا تعیین کردن قیمت‌ها، صنایع بالادستی هم در فروش در داخل و هم در خارج از کشور دچار مشکل خواهند شد، چون مصرف‌کننده داخلی محصول آن‌ها را خریداری نمی‌کند و همچنین نمی‌توانند محصولات خود را صادر کنند، زیرا نه برنامه‌ریزی درستی برای وضعیت موجود دارند و نه می‌توانند شوک‌های بازار را پیش‌بینی کنند؛ بنابراین می‌توان گفت که اگر بازار به گونه‌ای پیش برود که از حالت تعادلی خود خارج شود، این مساله باعث ایجاد رانت خواهد شد.

وی با اشاره به طرح وزارت صمت برای عرضه تمام محصولات زنجیره فولاد در بورس کالا نیز گفت: عرضه تمام محصولات زنجیره فولاد در کشور امری غیرممکن است، زیرا تولیدکنندگان داخلی ما چنین پتانسیلی را ندارند و در این میان، شرایط تولید فولادسازان بزرگ کشور مانند فولاد خوزستان، ذوب آهن یا فولاد مبارکه که بخش عمده‌ای از مواد اولیه‌شان از از سنگ آهن، گندله و بعضا از آهن اسفنجی تامین می‌شود، با تولیدکنندگان دارای کوره‌های القایی کاملا متفاوت است.

این کارشناس صنعت فولاد با تاکید بر کوچک بودن حجم کوره‌های القایی اظهار کرد: براساس برآوردها در کوره‌های القایی روزانه حداکثر 300 تن محصول تولید می‌شود و به نظر نمی‌رسد که تولیدکنندگان این شمش‌ها تمایلی به عرضه چنین حجم پایینی در بورس کالا داشته باشد؛ از طرف دیگر نوردکاران هم در این شرایط تمایلی نخواهند داشت که تمام مواد اولیه مورد نیاز خود را از بورس کالا خریداری کنند، مگر اینکه از آنها حمایت‌های اعتباری لازم صورت گیرد که چنین اتفاقی هم جلوه خوبی برای تولیدکنندگان محصولات نوردی ندارد؛ چراکه پیچیدگی معاملات در این حجم، افزایش پیدا می‌کند.

بابالو ادامه داد: با وجود اینکه شمش یک محصول میانی زنجیره فولاد است، اما این محصولات هم‌اکنون به طور کامل در بورس کالا عرضه نمی‌شود، اما باید اذعان کرد که اگر تمام محصولات در بورس کالا عرضه شوند، اتفاقی مثبت در این بورس رخ می‌دهد، ولی نکته قابل تأمل این است که فرهنگ، دانش و ذهنیت مربوط به این رویداد، فعلا در بازار ما وجود ندارد؛ پس بهترین تصمیم این است که در شرایط کنونی تولیدکنندگان بزرگ تمام محصولات خود در بازار داخلی را صرفا در بورس کالا عرضه کنند تا از انحصار موجود در محصولات فولادی هم جلوگیری شود.

وی افزود: زنجیره فولاد کشور بسیار پیچیده است و همین پیچدگی‌ها مانع عرضه تمام محصولات این زنجیره در بورس کالا می‌شود. به عنوان مثال، در کشور ما تولیدکنندگان لوله و پروفیل با وجود مواد اولیه خود از بازار آزاد، محصولاتشان را در بورس کالا عرضه نمی‌کنند یا واحدهای نوردی کوچک، استانداردهای مورد نیاز را برای عرضه در بورس ندارند و به همین دلیل، به نظر نمی‌رسد راهکار عرضه تمام محصولات فولادی در بورس کالا چندان اجرایی باشد. هر چند الزام همه تولیدکنندگان به عرضه در بورس کالا می‌تواند به شفافیت بازار کمک شایان ذکری کند.

این کارشناس صنعت فولاد همچنین با تاکید بر این که برخی محصولات زنجیره فولاد اساسا قابلیت عرضه در بورس کالا را ندارند، تصریح کرد: برخی از محصولات مانند فولادهای آلیاژی به سفارش خریدار توسط کارخانه تولید می‌شود و در هیچ کجای دنیا دیده نشده است که چنین محصولی در بورس کالا عرضه شود.