با آغاز جنگ اوکراین و افزایش تنشهای ژئوپلیتیکی، امنیت انرژی بار دیگر در صدر اولویتهای اتحادیه اروپا قرار گرفت. بحران اقلیمی و نیاز به منابع پایدار باعث شد کشورهای اروپایی به تقویت همکاریهای فرامرزی در حوزه برق روی بیاورند. دادههای تازه نشان میدهد که اروپا نهتنها به دنبال تنوعبخشی به منابع انرژی، بلکه در مسیر بازتوزیع نقش کشورهای صادرکننده و واردکننده برق قرار گرفته است.
به گزارش فولادبان، همزمان با شدت گرفتن بحران اقلیمی و تنشهای ژئوپلیتیکی، اتحادیه اروپا تلاش میکند با سیاستگذاریهای یکپارچه، امنیت تأمین انرژی خود را افزایش داده و سهم انرژیهای تجدیدپذیر را در بازار برق گسترش دهد. کمیسیون اروپا تأکید کرده است که هماهنگی بیشتر میان کشورهای عضو، کلید عبور از چالشهای پیشرو در حوزه انرژی خواهد بود.
بر پایه گزارش آژانس بینالمللی انرژی (IEA)، حجم تبادل برق میان کشورهای اروپایی عضو سازمان توسعه و همکاری اقتصادی (OECD) طی دو دهه گذشته بهطور قابلتوجهی رشد کرده است. این آمار پرسشی مهم را مطرح میکند: کدام کشورها صادرکننده و کدام واردکننده خالص برق هستند؟
طبق آمار رسمی یورواستات، در میان ۳۵ کشور اروپایی در سال ۲۰۲۴، تعداد ۱۳ کشور صادرکننده خالص برق و ۲۱ کشور واردکننده خالص بودهاند. تنها کشور قبرس، هیچ واردات برقی را گزارش نکرده است.
میزان واردات خالص برق هر کشور بهعنوان درصدی از کل مصرف نهایی برق، شاخص اصلی در تعیین سطح وابستگی یا خودکفایی آن کشور در حوزه برق محسوب میشود. عدد مثبت نشاندهنده واردات بیشتر از صادرات و عدد منفی نشاندهنده صادرات بیشتر از واردات است.
در سال ۲۰۲۴، واردات خالص برق در اتحادیه اروپا بهطور میانگین منفی ۰.۵ درصد بوده؛ به این معنا که در مجموع، کشورهای عضو بیش از آنکه واردکننده باشند، صادرکننده برق بودهاند.
در صدر کشورهای صادرکننده خالص برق، سوئد با رقم منفی ۲۷ درصد قرار دارد. پس از آن، فرانسه با منفی ۲۲ درصد، اسلوونی با منفی ۱۹ درصد، نروژ با منفی ۱۴ درصد، اسلواکی (منفی ۱۳ درصد)، جمهوری چک (منفی ۱۲ درصد) و اتریش (منفی ۱۰ درصد) قرار گرفتهاند.
در میان چهار اقتصاد بزرگ اتحادیه اروپا، فرانسه و اسپانیا صادرکننده خالص برق محسوب میشوند؛ به ترتیب با منفی ۲۲ و منفی ۴ درصد. اما آلمان با ۶ درصد و ایتالیا با ۱۸ درصد، همچنان واردکننده خالص برق هستند.
ژاک پرسبوا، استاد بازنشسته دانشگاه مونپلیه، تأکید میکند که کشورهایی نظیر سوئد و نروژ به دلیل بهرهگیری گسترده از انرژی برقآبی، و کشورهایی چون فرانسه با ناوگان بزرگ نیروگاههای هستهای، توانستهاند به صادرکنندگان بزرگ برق تبدیل شوند.
در مقابل، کشورهای واردکننده خالص غالباً آنهایی هستند که سهم بالایی از انرژیهای تجدیدپذیر متناوب مانند باد و خورشید در سبد انرژیشان دارند. به دلیل ناپایداری این منابع، در زمانهایی که تولید کاهش مییابد، این کشورها ناچار به واردات برق میشوند.
تغییرات سالبهسال نیز در این حوزه چشمگیر است. بهعنوان نمونه، یونان که در سال ۲۰۲۳ با نرخ ۱۰ درصد واردکننده خالص بود، در سال ۲۰۲۴ با منفی ۰.۶ درصد، به صادرکننده خالص تبدیل شد. از سوی دیگر، واردات خالص کرواسی در همین بازه از ۱۰ درصد به ۲۶ درصد افزایش یافت.
به گفته جان اسپرینگفورد، عضو وابسته در مرکز اصلاحات اروپایی (CER)، کشورهایی که سیستم قیمتگذاری برق آنها به گاز وابسته است، بیشتر مستعد واردات برق هستند. ترکیب منابع انرژی، سیاستهای قیمتگذاری و الگوهای مصرف برق، همگی نقش مهمی در تعیین موقعیت خالص انرژی کشورها بازی میکنند.