رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین با اشاره به کاهش محسوس تجارت خارجی کشور، بهویژه در حوزه صادرات غیرنفتی، تأکید کرد که بخش عمده صادرات ایران همچنان مبتنی بر نفت و فرآوردههای آن است؛ عواملی چون افت قیمت جهانی نفت، کاهش تنوع شرکای تجاری و نبود استراتژی مشخص در سیاستگذاریهای تجاری، از دلایل اصلی افت صادرات عنوان شدند.
مجیدرضا حریری، رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین، در گفتگو با فولادبان، با ارزیابی آخرین وضعیت صادرات کشور، نسبت به کاهش تجارت خارجی ایران در سال جاری هشدار داد و اظهار داشت: علیرغم شعارها و اعلام برخی نهادها مبنی بر ثبت رکوردهای جدید در صادرات، آمارهای فعلی نشاندهنده کاهش هم در صادرات و هم در واردات کشور است.
وی با تأکید بر اینکه بیش از ۸۰ درصد از صادرات غیرنفتی ایران، در واقع متکی به نفت، مشتقات آن و بخش معدن است، گفت: «قیمت این کالاها وابسته به بازارهای جهانی است و بهدلیل کاهش قیمت نفت، ارزش صادرات این گروه نیز کاهش یافته است. بنابراین برخلاف ادعاهایی که موفقیت صادرات را حاصل برنامهریزی عنوان میکنند، تغییرات فعلی عمدتاً ناشی از نوسانات قیمت جهانی است نه عملکرد متولیان تجارت خارجی کشور.»
حریری تصریح کرد: «روند صادرات ایران از دوران تحریمهای سال ۱۳۹۱ تاکنون تغییر محسوسی نداشته و عملاً ساختار تجارت خارجی کشور از آن زمان متحول نشده است.»
وی با اشاره به کاهش شدید تنوع شرکای تجاری ایران نیز افزود: «از سال ۲۰۱۷ به بعد، همزمان با تشدید محدودیتهای بینالمللی، شرکای تجاری ما بهطور محسوسی کاهش یافتهاند و اکنون بیش از ۹۰ درصد از تجارت خارجی کشور با کمتر از ۱۰ کشور انجام میشود. این موضوع بهوضوح نشان میدهد که ما دسترسی مؤثری به بازارهای جهانی نداریم و عمدتاً با کشورهایی مبادله میکنیم که حاضر به همکاری تحت شرایط تحریمی هستند.»
وی همچنین از نبود فرماندهی مشخص و استراتژی مدون در حوزه تجارت خارجی کشور انتقاد کرد و افزود: «در حال حاضر مشخص نیست که راهبرد مشخص کشور در تجارت خارجی چیست و چه برنامهای برای دسترسی به بازارهای هدف تعریف شده است. اغلب تصمیمات بهصورت واکنشی گرفته میشوند و برنامههای هدفگذاریشدهای که بعضاً مطرح شدهاند—نظیر توسعه صادرات به کشورهای همسایه، چین، هند، آمریکای لاتین و آفریقا—بدون پشتوانه اجرایی و برنامهریزی دقیق، نتیجهای ملموس به همراه نداشتهاند.»
ایشان در پایان تأکید کرد: «اگرچه هدفگذاریهایی در مقاطع مختلف صورت گرفته، اما آنچه که کمبود آن بهوضوح دیده میشود، طراحی مسیر مشخص برای تحقق این اهداف است. بدون داشتن نقشه راه روشن، نمیتوان انتظار بهبود جدی در وضعیت صادرات غیرنفتی کشور داشت.»