بر اساس دادههای جدید گمرکی، صادرات عناصر خاکی کمیاب چین در ماه گذشته به ۷,۳۳۸ تن رسید که بالاترین حجم ماهانه از سال ۲۰۱۲ تاکنون محسوب میشود. این جهش قابل توجه درست پیش از گفتوگوی تلفنی برنامهریزیشده میان رؤسای جمهور چین و آمریکا، شی جینپینگ و دونالد ترامپ، رخ داده است.
به گزارش فولادبان، چین بهعنوان بزرگترین تولیدکننده و فرآوریکننده ۱۷ ماده معدنی حیاتی جهان که در صنایع پیشرفتهای از جمله الکترونیک، خودروهای برقی و جتهای جنگنده کاربرد دارند، بیش از ۷۰ درصد از عرضه جهانی این عناصر را کنترل میکند. این موقعیت استراتژیک به پکن امکان میدهد تا بهعنوان یک بازیگر کلیدی در بازار جهانی، ابزارهای فشار اقتصادی را در دست داشته باشد.
در جریان اوج تنشهای جنگ تجاری با آمریکا در سال جاری میلادی، چین محدودیتهای صادراتی قابل توجهی برای برخی از این مواد، به ویژه آهنرباهای مورد استفاده در خودروهای برقی و توربینهای بادی، وضع کرد. این تصمیم که با هدف بهرهبرداری از سلطه خود بر بازار جهانی اتخاذ شد، به طور چشمگیری صنایع پیشرفته در آمریکا و کشورهای دیگر را با اختلال و کمبود عرضه مواجه ساخت.
اگرچه با کاهش تنشهای تجاری، بخشی از این محدودیتها برداشته شده است، اما بهرغم جهش صادراتی اخیر چین، برخی کاربران نهایی در اروپا همچنان با کمبود شدید این مواد حیاتی روبرو هستند. اتاق بازرگانی اتحادیه اروپا در چین اعلام کرده که شرکتهای اروپایی در ماه آگوست هفت بار مجبور به توقف تولید به دلیل کمبود این عناصر شدهاند. پیشبینی میشود که این تعداد در ماه سپتامبر به ۴۶ بار و تا پایان سال به ۱۰ بار دیگر افزایش یابد، که نشاندهنده شدت بحران تامین مواد اولیه برای صنایع اروپایی است. اتاق بازرگانی اروپا این کمبود عرضه را بزرگترین چالش کنونی اعضای خود معرفی کرده است.
در مقابل، نماینده تجاری ایالات متحده آمریکا اعلام کرده که عرضه این عناصر به کشورش به طور قابل توجهی بهبود یافته است. این تفاوت در دسترسی به منابع حیاتی میتواند باعث تغییرات استراتژیک در روابط تجاری و رقابت صنعتی بین آمریکا، چین و اتحادیه اروپا شود.
تحلیل و چشمانداز
افزایش چشمگیر صادرات چین در شرایطی رخ میدهد که تنشهای ژئوپلیتیکی و اقتصادی میان دو ابرقدرت جهانی در حال شکلگیری است. چین به خوبی میداند که کنترل بر مواد خام حیاتی، به ویژه عناصر خاکی کمیاب، میتواند یک اهرم قوی در مذاکرات تجاری و سیاسی باشد. از سوی دیگر، وابستگی شدید بسیاری از کشورهای صنعتی به این مواد، خطرناک بودن تمرکز تولید و فرآوری در یک کشور را برجستهتر میکند.
اروپا با وجود تلاش برای کاهش وابستگی خود، هنوز نتوانسته منابع جایگزینی برای این مواد بیابد، که منجر به توقف مکرر خطوط تولید و زیانهای اقتصادی میشود. این موضوع میتواند انگیزهای برای سرمایهگذاری بیشتر در اکتشاف و استخراج معادن داخلی یا توسعه فناوریهای بازیافت و جایگزینی باشد