تحلیلی بر تأثیر کرونا بر تولید فولاد در جهان

بخش تولید فولاد در سطح جهان طی یک سال اخیر به علت کاهش تقاضا و رکود فراگیر در صنایع مصرفی فولاد با شرایط بدی دست و پنجه نرم کرده است. کشورهایی همچون ژاپن، کره جنوبی و آلمان که بر پایه صادرات فولاد فعالیت می‌کنند برای فروش محصولاتشان به مشکل خوردند. رکود در بازار خودروی آمریکا هم دیگر عارضه‌ای بود که گریبانگیر صنعت فولاد دنیا شد. شیوع بیماری کرونا از اوایل سال 2020 ضربه دیگری به پیکر نیمه‌جان صنعت فولاد بود.

اما در حالی که اکثر کشورهای جهان همچنان با محدودیت‌های مقابله با بیماری کرونا درگیر هستند، چین زودتر از بقیه کشورها در حال بازگشت به شرایط عادی است.

فعالیت بخش تولید در ژاپن، اروپا و آمریکا به پایین‌ترین سطح خود از زمان بحران مالی جهان در سال‌های 2008 و 2009 سقوط کرده است. تولید در هندوستان به پایین‌ترین سطح 15 سال اخیر رسیده است؛ اما در چین شاخص مدیران خرید (PMI) که رونق، رکود یا ثبات کسب‌وکارهای مورد بررسی و چشم‌انداز انتظاری آن‌ها در آینده را نشان می‌دهد، در ماه آوریل کمی نسبت به ماه مارس بهبود پیدا کرد…

قیمت کویل نورد گرم که مهم‌ترین محصول موردنیاز صنایع محسوب می‌شود، حتی قبل از وقوع بحران کرونا، به علت کمبود تقاضا، در اکثر بازارهای جهان در حال کاهش بود. ارزیابی موسسه S&P Global Platts نشان می‌دهد که از ابتدای سال 2019 تا پایان آوریل 2020 قیمت کویل نورد گرم آمریکا 30 درصد، اروپا 16 درصد و چین 15 درصد کاهش پیدا کرده است.

اما برخلاف قیمت محصولات فولادی که روند نزولی داشته، قیمت سنگ‌آهن حتی در دوران اوج شیوع بیماری کرونا، به طور قابل توجهی افزایشی بود زیرا تولید فولاد خام چین کاهش پیدا نکرد. شاخص سنگ‌آهن دانه‌بندی‌شده 62 درصد Platts، به طور میانگین در ماه‌های ژانویه تا آوریل 87.69 دلار در تن، CFR چین، بود در حالی که حاشیه سود فولادسازان چینی در مورد کویل نورد گرم در این دوره به طور میانگین 31 دلار در تن بود.

بخش تولید به شدت از شیوع بیماری کرونا آسیب دید زیرا این بخش بر زنجیره عرضه جهانی استوار است و به شدت نسبت به هرگونه اخلال در این زنجیره، آسیب‌پذیر است. فعالیت بنادر و حمل‌ونقل اکثر کشورها به علت وضع قوانین محدودکننده برای مقابله با کرونا، تحت تأثیر قرار گرفت. مثلاً در ماه فوریه برخی فولادسازان چینی نتوانستند محموله‌های سنگ‌آهن را تحویل بگیرند زیرا رانندگان کامیون‌ها سر کار حاضر نشدند. از سوی دیگر کارخانجات هم نتوانستند محصولات تولیدی خود را به دست مشتریان برسانند.

کارخانجات خودروسازی کره‌جنوبی و ژاپن در جنوب غرب چین هم در ماه فوریه به علت عدم تأمین قطعات حساس مجبور به توقف خطوط تولید خود شدند. خطوط تولید خودروسازان کره‌جنوبی در چین به علت آن که نتوانستند از کارخانجات اصلی خود در کره‌جنوبی، قطعات لازم را دریافت کنند هم مجبور به کاهش تولید شدند.

در مقاطعی از ماه‌های گذشته، به علت مشکلات حمل‌ونقل و کمبود تقاضا، تقریباً هیچ درخواست وارداتی برای محصولات کارخانه‌ای وجود نداشت. با خانه‌نشین شدن بسیاری از مردم جهان از ترس کرونا، تقاضا برای خرید خودرو و لوازم خانگی به شدت پایین آمد که موجب کاهش چشمگیر تقاضا برای محصولات فولادی شد.

بررسی‌ها نشان می‌دهد حتی پس از رفع محدودیت‌های کرونایی، بازگشت اعتماد مصرف‌کنندگان در بازارها مدت زیادی طول خواهد کشد. همچنین در حالی که تقاضای کافی برای تولیدات کارخانه‌ای وجود ندارد، بسیاری از افراد در دنیا شغل خود را از دست داده‌اند و دیگر درآمدی برای خرید لوازم مصرفی ندارند.

هرچند به علت ترس مردم از ابتلا به کرونا، استفاده از خودروهای شخصی به جای حمل‌ونقل عمومی در دنیا افزایش یافته اما این موضوع هم سبب رونق تولید در خودروسازی‌ها و متعاقباً صنایع فولادی نخواهد شد و فشار بر این صنایع تا پایان سال جاری میلادی ادامه خواهد داشت. حتی در چین اکثر فعالان بازار فلزات، معتقدند که تا زمستان امسال هم بازار بهبود نخواهد یافت.

اختلال در زنجیره‌های عرضه و لجستیک، مباحثی را ایجاد کرده درباره اینکه کشورها و شرکت‌ها چگونه بتوانند به سمت خوداتکایی بیشتر حرکت کنند تا تولیدات خود را به سطح سابق بازگردانند؛ یا این که چگونه تولیدات خود را متنوع سازند تا با توزیع ریسک، آسیب کمتری ببینند؛ اما تصمیم‌گیری درباره این مباحث قطعاً در کوتاه‌مدت ممکن نخواهد بود.

به نظر می‌رسد از این پس شاهد اقدامات حمایتی کشورها برای نجات اقتصادهایشان باشیم که احتمالاً شاهد وضع تعرفه یا اقدامات ضد دامپینگ علیه کالاهای وارداتی باشد که قطعاً گریبان صنعت فولاد و فلزات را هم خواهد گرفت اما به نظر می‌رسد این صنعت می‌تواند با این مشکل کنار بیاید.

تضعیف پول ملی کشورهایی چون ترکیه و روسیه به این کشورها قدرت رقابتی بیشتری داده و آن‌ها اکنون می‌توانند به بازارهای دیگری به جز بازارهای سنتی خود هم کالا صادر کنند. زمانی که تقاضای داخلی یک کشور نتواند تمام تولیدات آن را جذب کند، صادرات همچون یک سوپاپ اطمینان عمل می‌کند. تجارت جهانی فولاد هم سیال و منعطف است و تولیدکنندگان و تجار فولاد هم در یافت بازارهای جدید برای خود در زمان بسته شدن بازارهای قدیمی، به قدر کافی تبحر دارند اما شرایط هم در حال سخت‌تر شدن است.

اکنون مشکل اصلی این است که تقاضای جهانی برای فولاد کاهش پیدا کرده است. بازار جنوب شرق آسیا بازار همیشگی فولاد جهان بود حتی در مواقعی که سایر نقاط جهان دیگر تقاضایی برای فولاد نداشت؛ اما محدودیت‌های کرونایی در این منطقه هم موجب کاهش تقاضا در آن شده است…

علاوه بر این، منطقه جنوب شرق آسیا به تدریج در حال حرکت به سمت خودکفایی در صنعت فولاد پیش می‌رود و احتمالاً در سال‌های آینده دیگر این بازار از کف تاجران بزرگ فولاد بیرون برود. ضمن آن که کارخانجات بزرگ فولادی هم به علت هزینه‌های بالای فعالیت در سایر نقاط جهان، احتمالاً خطوط تولید خود را به منطقه ارزان جنوب شرق آسیا منتقل خواهند کرد.

چین به علت بازار نسبتاً رو به رشد خود، اکنون هدف اصلی صادرات فولاد از کشورهایی چون هند، ژاپن، روسیه و ترکیه است. در 4 ماه نخست سال 2020 واردات محصولات فولادی نهایی به چین با رشد 7.4 درصدی به 4.18 میلیون تن رسید در حالی که صادرات فولاد این کشور با کاهش 12 درصدی به 20.6 میلیون تن نزول کرد. اکثر کشورهای جهان از لحاظ مدیریت بیماری کرونا، دو سه ماه از چین عقب‌تر هستند بنابراین بهبود اوضاع اقتصادی آن‌ها مدت‌ها طول خواهد کشید…

کاهش تولید در کشورهای توسعه‌یافته

سؤال مهم این است که اگر تقاضا برای فولاد خصوصاً از جانب صنایع و کارخانجات به شدت کاهش پیدا کند، چه بر سر صنعت فولاد جهان خواهد آمد؟

Platts پیش‌بینی کرده که خودروسازان ژاپنی در نیمه اول سال 2020 حدود 15 درصد فولاد کمتری نسبت به مدت مشابه سال قبل مصرف خواهند کرد. در سال 2019 ژاپن تقریباً یک سوم 99.3 میلیون تن فولاد تولیدی خود را صادر کرد.

تأمین کالای خطوط تولید و سایت‌های کارخانجات خودروسازی و لوازم خانگی ژاپن که در منطقه جنوب شرق آسیا و سایر نقاط جهان قرار دارند، در سال جاری به علت محدودیت‌های کرونایی خصوصاً در بخش حمل‌ونقل بسیار مشکل شده است. کارخانه فولادسازی ژاپنی Nippon Steel and JFE Steel به علت کاهش تقاضا در داخل و خارج این کشور، از ماه آوریل تولیدات خود را کاهش داده اما به نظر می‌رسد نیاز به کاهش بیشتری دارد.

تولید خودرو در کره جنوبی در ماه آوریل 22 درصد کمتر از رقم سال گذشته بود و صادرات خودروی این کشور هم 44 درصد سقوط کرد. صادرات خودرو از کره‌جنوبی به آمریکا در ماه آوریل 28 درصد در سال جاری کاهش پیدا کرده است.

کارخانه فولادسازی POSCO کره‌جنوبی در سال 2018 بیش از 42 میلیون تن فولاد تولید کرد اما برای امسال فقط برنامه تولید 34 میلیون تن فولاد را دارد که به علت کاهش تقاضا از جانب صنایع خودروسازی و همچنین انجام عملیات تعمیر در این کارخانه بوده است.

کارخانجات فولادی آمریکا هم خطوط تولید خود را کاهش داده‌اند و در اواسط ماه مه با 50 درصد ظرفیت کار می‌کردند، در حالی که در اوایل ماه مارس با 80 درصد ظرفیت فعال بودند. علت اصلی کاهش تولید فولادسازان آمریکایی، کاهش تقاضا از سوی صنایع خودروسازی آمریکا این کشور است که با کاهش تولید مواجه شده‌اند.

در اروپا هم بنا بر آمار رسمی، تولید فولاد 50 درصد کمتر شده زیرا سفارش‌های خرید تا 75 درصد سقوط کرده است.

اما در چین و هند، خوش‌شانسی فولادسازان این است که نسبت به سایر کشورهای جهان، کمتر به تقاضا از جانب صنعت خودروسازی وابسته هستند به طوری که خودروسازی کمتر از 10 درصد از کل تقاضای فولاد، سهم دارد. تقاضای فولاد از جانب صنعت خودروسازی چین تقریباً در سطح ثابتی قرار دارد زیرا اکثر مردمی که خودرو نیاز داشتند، اکنون دارند.

S&P Global پیش‌بینی کرده بود که تقاضای فولاد از سوی صنعت خودروسازی هندوستان در سال‌های آینده 6 تا 7 درصد رشد کند اما اکنون به علت بحران کرونا بعید است این رشد محقق شود. دولت هند قصد دارد سهم بخش تولیدات کارخانه‌ای از تولید ناخالص داخلی این کشور را از رقم 16 درصد فعلی تا سال 2022 به 25 درصد افزایش دهد. سهم بخش تولیدات کارخانه‌ای از تولید ناخالص داخلی چین از 40 درصد به تدریج در حال کاهش است زیرا این کشور در حال حرکت از یک اقتصاد متکی به صادرات به یک کشور مصرف‌گرا است.

چین، هند و سایر اقتصادهای نوظهور آسیا همچون ویتنام، اندونزی و فیلیپین همچنان ظرفیت رشد بالایی دارند که موجب افزایش تقاضا برای فولاد از جانب بخش‌های ساخت‌وساز و طرح‌های عمرانی در آینده خواهد شد.

اما وضعیت برای اقتصادهای توسعه‌یافته به این خوبی نیست. به استثنای آمریکا که در آن درباره عملیات عمرانی یک تریلیون دلاری خیلی بحث شده اما بعید است در آینده نزدیک رخ دهد، برای سایر کشورهای توسعه‌یافته ظرفیت رشد برای صنعت فولاد از جانب بخش ساخت‌وساز عمران، خیلی دور از دسترس است.

تولیدکنندگان محصولات فولادی با کیفیت خیلی بالا همچنان مشتریان خود را، هرچند کمتر از قبل، خواهند داشت. اگر از بازارها حمایت نشود، قطعاً در آینده برای بازاریابی محصولات فولادی با کیفیت پایین‌تر کار دشواری خواهد بود.

شیوه بیماری کرونا در سال 2020 تقریباً دینامیک بازار فولاد را که پیش از این در حال تغییر بود، سرعت داد. به نظر می‌رسد که انتقال ظرفیت تولید فولاد از کشورهای توسعه‌یافته به اقتصادهای نوظهور تسریع خواهد شد.