دخالت‌های دولت خریدار و فروشنده را بلاتکلیف کرده است

تولید فولاد در سال گذشته حدود 28 میلیون تن بود. اگر اواخر سال گذشته مشکلاتی که در رابطه با بحث تامین گاز و انرژی و کمبود مواد اولیه در صنایع بالادست وجود نداشت امکان داشت رکورد 30 میلیون تن هم ثبت شود اما این اتفاق نیفتاد. اواخر سال گذشته که معاون معدنی وزارت صمت تغییر کرد و آقای اسماعیلی مسئولیت این بخش را بر عهده گرفت دخالت‌های دولت در بحث قیمت‌گذاری بیشتر شد و دولت با دخالت ، تعادل و نظم بازار را بر هم زد. آقای اسماعیلی از کلیدواژه‌ای به نام قیمت متعارف و غیرمتعارف استفاده می‌کند که به نوعی به مهندسی بازار تعبیر شده است که متر و معیار مشخصی هم ندارد. این موضوع، شفافیت معاملات در بورس کالا را زیر سوال برده است.

با شیوع کرونا بازارهای جهانی دچار رکود شده و مصرف کالاهای صنعتی کاهش پیدا کرده است. طبیعتا صادرات ما هم به شدت افت کرده است زیرا اکثر صنایع در کشورها نیمه‌تعطیل هستند و مصرفی وجود ندارد که به محصولات فولادی نیاز داشته باشد. آنچه در دنیا در حال حاضر عرضه می‌شود مازاد بر نیاز است در نتیجه این به بازار ما نیز سرایت کرده است.

همین مساله باعث شده که کارخانه‌ها، کالاهای تولیدی خود را به بازار داخل عرضه کنند و این تعادل را در بازار به هم زده است. اگر به تصمیماتی که وزارتخانه می‌گیرد برگردیم نوع تایید و ابطالی که اتفاق می‌افتد باعث بی‌اعتمادی معامله‌گران شده است و این مساله اعتبار بورس کالا و مرجعیت آن را زیر سوال برده است. هیچ کس نمی‌داند مبنا و معیاری که وزارتخانه برای عرضه‌ها در نظر می‌گیرد چیست. هیچ کس نمی‌داند چگونه باید در بورس کالا عمل کند و این مساله باعث شده زیان زیادی به تولیدکننده ها وارد شود.

نکته دیگر اینکه اختلاف قیمت میان کف بازار و قیمت بورس کالا تفاوت بسیاری هست زیرا قیمت در بورس کالا به صورت دستوری سرکوب می‌شود و این باعث می‌شود حجم تقاضای زیادی در بورس کالا وجود داشته باشد. این شائبه هم وجود دارد که اعداد خاصی در آنجا مورد تایید قرار می‌گیرند و اعداد بالا و پایین آن عدد ابطال می‌شوند. همه اینها باعث می‌شود که افراد به بورس کالا هجوم بیاورند و کالاها را با قیمت بالاتری در خارج از بورس و در کف بازار عرضه کنند. این باعث شده که شرایط بازار ما این روزها اصلا مناسب نیست و هیچ کس اعم از تولید کننده، خریدار و مصرف‌کننده تکلیف خود را نمی‌داند و در این وسط فقط رانت به یک عده خاص داده می‌شود.

راهکاری که می‌توان برای عبور از این برزخ بازار فولاد ارائه کرد این است که قیمت‌گذاری فولاد مانند پتروشیمی آزاد شود. برای بازار فولاد در حال حاضر هیچ مبنای قمیتی وجود ندارد که به آن استناد شود. تناقض‌ها در قیمت‌گذاری باعث شده که بازار تکلیف خود را نداند. راه حل این است که یک مبنای قیمتی مشخص تعیین شود و کل زنجیره فولاد از معدن تا محصول را آزاد کنند. این اتفاق باعث می‌شود که رانت‌ها از بین برود و معاملات شفاف شود.

راهکار دیگر هم این است که نهاده‌های سنگ آهن نیز در بورس کالا وارد شود تا هم نظارت وجود داشته باشد و هم معاملات شفاف شود. نکته بعدی که باید به اینها اضافه کرد بازار ضایعات آهن است که در حال حاضر عملا رها شده و متولی ندارد. بازار ضایعات به صورت افسارگسیخته هر قیمتی که بخواهد ارائه می‌کند و این بر بازار تاثیر می‌گذارد. بنابراین باید همه عرضه ‌ها در بورس صورت گیرد تا معاملات شفاف شود.

حسام‌الدین والی، کارشناس حوزه فولاد و صنایع معدنی